Het leek bij Open VLD alsof iedereen papegaai van het beleid moest zijn

Bij Open VLD was de hypocrisie zo flagrant dat ik het niet meer kon volgen.

Eind september besloot Els Ampe (44) om uit Open Vld te stappen. De controversiële voorzittersverkiezingen deden een conflict dat al jaren onder de waterlijn borrelde, eindelijk ontploffen. Voortaan zetelt Ampe als onafhankelijke in het Vlaams Parlement. Het is ook in de buurt van dat parlement waar dit gesprek plaatsvindt, ’s middags na de eerste commissie over het seksueel misbruik in de kerk.

Ook de Kamer organiseert een commissie na ‘Godvergeten’. Waarom het Vlaams Parlement ook?

“Omdat er toch een aantal Vlaamse bevoegdheden zijn die onderzocht moeten worden. Het gaat dan vooral over de internaten. Hoe wordt er opgetreden en hoe worden de kinderen geholpen als er seksueel misbruik plaatsvindt? Geraakt dat tot in Rome als het gaat over een katholiek internaat, of is er weer sprake van immuniteit? Toen ik in ‘Godvergeten’ hoorde dat bepaalde instituten immuniteit hebben, raakte ik verontwaardigd. Want het kan niet zijn dat een buitenlandse mogendheid, of het nu Saudi-Arabië of het Vaticaan is, hier voor immuniteit zorgt. Ik ga hiertegen ook een resolutie indienen.” “Hetzelfde geldt voor het celibaat. Rik Devillé heeft op een gegeven moment gezegd dat dat bijdraagt tot het probleem van seksueel misbruik. Het is natuurlijk niet de oorzaak, maar het draagt ertoe bij. Ik vraag me af, als je de rechten van de mens bekijkt: mag een buitenlandse mogendheid zoals het Vaticaan iemand verbieden om te trouwen? Ik denk dat niet, ik vraag me af waarom we zoiets toelaten.”

De commissie gaat breder dan enkel misbruik in de Kerk.

“Juist, en dat vind ik een goede zaak. Misbruik in het algemeen wordt bekeken, maar ook misbruik in de politieke partijen. Dat heb ik expliciet gevraagd. Vroeger was de Kerk een grote macht, nu zijn dat de partijen.” “Dat zie je nu ook met de uitspraken van Conner Rousseau. Normaal vallen politici van Vooruit over elkaar heen om hun verontwaardiging te uiten, maar nu vergoelijken ze het alleen maar. Dat is het beste bewijs dat de partijmacht zo groot geworden is, dat het concept ‘volksvertegenwoordiger’ bijna niet meer bestaat.”

En dat is een van de redenen dat u uit Open Vld stapte?

“Klopt. Die vrije meningsuiting is niet alleen binnen Open Vld een probleem, maar ook bij andere partijen. Principes gelden niet meer, het gaat alleen maar over carrièreplanning en postjes. We zagen dat bij de voorzittersverkiezingen bij Open Vld. We zien nu dat het antiracismeverhaal van Vooruit ook weinig meer waard is. De particratie is zo doorgeslagen dat mensen zwijgen, puur voor hun eigen behoud. Worden die geterroriseerd? Worden ze afgedreigd? We vragen het ons bijna af. Er is iets grondig fout met die partijcultuur.” “De partijvoorzitters bepalen alles. Wie er aangesteld wordt als directeur-generaal, wie er naar het Grondwettelijk Hof gaat… We leven echt niet meer in een democratie, maar in een particratie. En in sommige partijen is dat dan nog een ‘familiecratie’. Wat er vorige week bij Vooruit gebeurde… Ik zou niet zwijgen.”

Alle partijen, ook Vooruit, zijn nu volop bezig met lijstvorming. Hadden de Vooruit-politici anders gereageerd als de verkiezingen niet zo dichtbij waren?

“Dat weet ik niet. Maar is dat dan een reden om minder verontwaardigd te zijn? Als je spreekt over ‘die bruine mannen’… Iedereen met een kleur voelt zich dan toch met de vinger gewezen?” “Bovendien vond ik de reacties van andere partijen ook maar flauw. Dat wil toch zeggen dat ze toch al wat coalities hebben en daarom niets zeggen. Over racisme, seksisme, censuur, intimidatie van de politie en fatshaming moeten ze niemand meer met de vinger wijzen. Ik vind dat degoutant. Is dan echt iedereen te koop? Als je al geen principes hebt voordat je verkozen bent... Wat zal het dan zijn als je in het parlement komt?”

Was die particratie de reden dat u uit Open Vld stapte?

“Het ging mij daar vooral over de hypocrisie. ‘We spreken over democratie, maar passen het niet toe.’ ‘We zijn voor vrijheid, maar passen het niet toe.’ Ik kan daar niet zo goed mee om. In elke mens zit er een stukje hypocrisie, maar daar was het zo flagrant dat ik het niet meer kon volgen.”

Is dat sinds vroeger verergerd?

(Fel) “Absoluut, ja! Twintig jaar geleden zat ik al in het partijbureau, omdat toen alle parlementsleden in dat partijbureau zaten. Ik herinner me nog dat Paul Wille, Jeannine Leduc, Louis Bril, Pierre Lano, Herman Schueremans,... wel op tafel durfden te kloppen. Die zouden toestanden als vandaag nooit pikken. Er werd toen tegen Guy Verhofstadt weleens gezegd: ‘Meneer de eerste minister, wat u nu doet, gaat allemaal niet zo.’ En Guy Verhofstadt ging dan ook in discussie en dat ging er soms hard aan toe. Maar dat is positief. Nu zwijgt iedereen, uit eigenbehoud.”

Hoe komt het dat dat veranderd is?

“Twee zaken. Ten eerste de provinciale kieskringen: die hebben de macht van de partijen groter gemaakt om te bepalen wie er lijsttrekker wordt. Op de kleinere kieskringen had de partijtop vaak minder vat. En daarnaast uiteraard de partijfinanciering die enkel is toegenomen. We zitten nu al aan 93 miljoen euro, waarvan 70 miljoen euro belastinggeld.” “Ik ga in get Vlaams Parlement ook een decreet indienen om die fractiemiddelen te halveren, want dat partijgeld wordt misbruikt als drukkingsmiddel. Als je in de pas loopt, krijg je geld om een evenementje te organiseren, of dan kom je in een reclamefilmpje op sociale media. Als je niet in de pas loopt, slaan ze jou over.”

Waar is het conflict met Open Vld voor u begonnen?

“De eerste tien jaar dat ik aan politiek deed, was ik zeker niet de enige binnen de partij die mijn mening verkondigde en af en toe op tafel klopte. Maar de laatste jaren, zeker sinds het conflict met Sven Gatz, zwegen steeds meer mensen.” “Ik had al gewezen op de budgettaire problemen in Brussel. De schuldenberg stijgt alleen maar, dus de mentaliteit van Gatz was gewoon: ‘Dan vragen we geld aan federaal.’ Sorry, maar stop met bedelen en gedraag u als een hoofdstad. Die onderfinanciering is een fabeltje van politici met een gat in hun hand. Vroeger kaartte ik dat intern aan, maar zelfs daar kon Sven Gatz niet mee om. En zo is dat begonnen: plots moest ik niet meer naar vergaderingen komen, was ik niet meer welkom... Ik werd gecanceld, omdat ik op vergaderingen mijn mening verkondigde. Terwijl het tien jaar voordien normaal was om te discussiëren op dergelijke vergaderingen. Want je geeft geen kritiek om iemand te schaden, maar omdat je nadenkt over wat het beste is.”

Het probleem begon dus bij Open Vld Brussel?

“Absoluut. Het leek alsof iedereen er cheerleader of papegaai moest zijn van het beleid. En nu heeft Open Vld-nationaal de Brusselse ziekte overgenomen. Dat ging heel geleidelijk en ik was me zoals een kikker in opwarmend water van weinig kwaad bewust. Dat is ook waarom het zo lang geduurd heeft voordat ik er ben uitgestapt. Een beetje meer druk, wat extra dreigementen, dan niet meer in het boekje komen, niet mee op de foto mogen staan…”

Tijdens de coronacrisis kreeg u het ook enkele keren aan de stok met uw partijleiding.

“Ik heb bijvoorbeeld de verlenging van het CST niet gestemd. Ze hebben mij toen voor de statutaire commissie van de partij gesleept, maar uiteindelijk konden zij alleen maar zeggen dat ik als volksvertegenwoordiger mijn stem mocht gebruiken. Ik was bij wijze van spreken wel vrijgesproken, maar langs de andere kant was er wel veel druk. Een plek op de lijst zat er voor mij bijvoorbeeld niet meer in. Maar voor mij zijn mijn principes nu eenmaal belangrijker: ik ga niet zwijgen opdat ik toch op een lijst kom te staan.”

Recent kwam u samen met een groep mensen, waaruit mogelijk een nieuwe partij zou kunnen komen.

“Geen nieuwe partij in de klassieke zin van het woord. Maar het zou wel kunnen dat we een gezamenlijke lijst indienen, als we ons kunnen verenigen rond een aantal punten. De belangrijkste punten zijn het doorbreken van die particratie en het aanpakken van de partijfinanciering.”

Er hebben al heel wat mensen hun afscheid aangekondigd uit de politiek. Gaat dat al voor vernieuwing zorgen?

“Het zijn diegenen die weggaan, die hadden moeten blijven. Valerie Van Peel, Peter Dedecker, vroeger Hermes Sanctorum,... Dat zijn allemaal mensen die een duidelijke mening hebben en die zich vastbijten in dossiers. En net zij gaan weg, omdat ze tegen een muur lopen.”